Beden Algısı Bozukluğu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Beden Algısı Bozukluğu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Beden algısı bozukluğu; kişinin bedeninde olmayan veya çok küçük olan fiziksel kusurları, abartılı şekilde algılaması ve bunlara karşı takıntılı olması durumudur. Kişinin özgüvenini, sosyal yaşamını ve iş hayatını olumsuz olarak etkileyen bu durum, aynı zamanda dismorfofobi olarak da isimlendirilir. Bireyin ayna karşısında uzun süreler geçirmesi, kabul ettiği fiziksel kusurları sürekli kontrol etmesi gibi belirtileri vardır. Dismorfofobi, çoğunlukla depresyon ve anksiyete bozukluğu ile birlikte görülür.
Beden algısı bozukluğunun genetik faktörler, özgüven düşüklüğü ve sosyal etkenler gibi farklı nedenleri vardır. Tedavisi ise uzman bir psikolog veya psikiyatrist tarafından uygun yöntemler kullanılarak yapılır. Psikologlar, bu durumun giderilmesinde çoğunlukla bilişsel davranışçı terapi gibi seçeneklerden yararlanırken, psikiyatristler ise buna ek olarak ilaç tedavisini tercih edebilir.
Beden Algısı Bozukluğu Nedir?
Beden algısı bozukluğu; kişinin kendi görünümüyle ilgili takıntılı düşüncelere sahip olmasıdır. Bu bozukluk, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkiler ve özellikle kişilerin sosyal yaşamdan kopmalarına neden olur. Bir psikolojik rahatsızlık olan dismorfofobi, Yunancada yer alan ve çirkin anlamına gelen dismorfia kelimesinden türetilmiştir. Kişilerin kendilerini çirkin veya fiziksel olarak kusurlu görmesi ve bunu takıntı haline getirmesi olarak da tanımlanır.
Bu rahatsızlık, ilk defa 1980 yılında tanımlanmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) ile ilişkilendirilerek bir anksiyete bozukluğu olduğu kabul edilmiştir.
Beden algısı bozukluğu olan kişilerin herhangi bir fiziksel kusuru olmamasına karşın, bedenlerinde takıntı yapacak bir sorun buldukları bilinmektedir. Bu sorunu sürekli kontrol etmek için ayna karşısına geçerler ve bedensel olarak kusurlu olduklarını düşünürler. Böylece bir kısır döngü başlar ve sorun giderek büyür. Fiziksel özelliklerinde gerçekte olmayan sorunları görmeye başlayan kişiler, sosyal yaşamdan büyük ölçüde kopar ve kendilerini farklı kişilerle kıyaslarlar.
Beden Algısı Bozukluğu Neden Olur?
Beden algısı bozukluğu; biyolojik, psikolojik ve çevresel etkenlerin birleşimine bağlı olarak ortaya çıkan bir psikolojik rahatsızlıktır. Her ne kadar kişiye göre nedenler farklılık gösterse de genel olarak dismorfofobi nedenleri aşağıdaki gibidir:
| Nedenler | Açıklama |
| Genetik Faktörler | Ailede bu tür bir bozukluğu olan kişilerde dismorfofobi görülme olasılığı daha yüksektir. Genetik faktörlerden dolayı bu problemi yaşayan kişilerin aile üyelerinden de etkilendikleri (çevresel etki) bilinir. |
| Biyolojik Faktörler | Serotonin geri alım inhibitörlerine yanıt veren kişilerde riskin daha yüksek olduğunu gösteren araştırmalar vardır. Ayrıca benzeri türden hormonlardaki düzensizlikler de riski artırır. |
| Travmatik Deneyimler | Çocukluk döneminde yaşanan zorbalık, dışlanma ve cinsel istismar gibi travmalar, beden algısı bozukluğu için tetikleyici olabilir. |
| Sosyal Medya | Medya ve sosyal medyanın ideal beden imajları üzerine oluşturduğu algı, kişilerin kendi bedenlerini kusurlu olarak görmeye başlamasına yol açabilir. |
Kişinin günlük yaşamını ve iş hayatını etkileyen dismorfofobinin yaygın nedenleri bunlardır. Ancak ilgili nedenlerin herkeste aynı etkiyi yapmayacağı unutulmamalıdır.
Beden Algısı Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Dismorfofobi, kişilerde bazı belirtilerin ortaya çıkmasına neden olarak kendisini belli etmektedir. Yaygın olarak görülen beden algısı bozukluğu belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Sürekli olarak ayna karşısında zaman geçirme ihtiyacı duyma veya aynaya bakmaktan kaçınma
- Fiziksek görünümüne yönelik sürekli eleştiri yapma
- Çevresindekilere sık sık fiziksel görünümüne dair sorular sorma ve onay alma ihtiyacı hissetme
- Bir kusur olarak gördükleri fiziksel bölümlerini saklama veya kamufle etmeye çalışma
- Estetik ameliyatlara yönelme
- Sosyal kaçınma
- Kusurlu olduğu bölgeleri kapatmak için aşırı makyaj yapma
- Utanç ve suçluluk duygusu duyma
- Depresif ruh hali
Beden Algısı Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?
Beden algısı bozukluğu tanısı, klinik psikolog veya psikiyatrist tarafından konulur. Bu psikolojik rahatsızlık, hafif belirtilerle kendisini belli etmeye başlar. Söz konusu belirtilerin fark edilmesiyle psikoloğa veya uzman doktora başvurulmalıdır. Tanı için farklı yöntemlerden yararlanılır. Beden dismorfik bozukluğu testi de bunlardan biridir. Kişinin beden algısının öğrenilmesine yönelik soruların olduğu bu test, tanı için önemli veriler verir.
Beden Algısı Bozukluğu Tedavisi
Beden algısı bozukluğu, tedavi edilebilir bir psikolojik rahatsızlıktır. Tedavi sürecinde ilk olarak psikoterapi yöntemlerinden yararlanılır. Bunların işe yaramaması veya eşlik eden ciddi psikolojik problemlerin olması durumunda ilaç tedavisi veya daha farklı yöntemler kullanılır.
Beden algısı bozukluğu vaka örnekleri incelendiğinde psikoterapi yöntemlerinin etkili olduğu görülür. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), bu süreçteki ilk seçenektir. Kişinin olumsuz düşünce kalıpları, BDT ile giderilir veya bunların değiştirilmesi sağlanır.
Maruz bırakma ve tepki önleme terapisi olarak da tanımlanan ERP, bir diğer psikoterapi yöntemidir. Burada kusur odaklı düşüncelere daha sağlıklı yanıt verilmesinin sağlanması hedeflenir. Birey, zaman içerisinde kusurlarının takıntı gerektirmeyeceğini fark eder. Psikoterapi yöntemlerinin istenen sonucu vermemesi veya yavaş ilerleme kaydedilmesi durumunda ise farklı yöntemler tercih edilebilir.
Dismorfofobi tedavisinin mutlaka deneyimli bir klinik psikolog tarafından yapılması gerekir. Bu alanda deneyime ve gerekli eğitime sahip olan psikologlardan alınan profesyonel destekler, söz konusu rahatsızlığın kısa sürede atlatılmasını kolaylaştırır.
Beden Algısı Bozukluğu ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Beden algısı bozukluğu hakkında sık sorulan sorular ve bunların yanıtları aşağıda yer almaktadır.
1 – Vücut Dismorfik Bozukluğu Nedir?
Kişinin vücudunda herhangi bir fiziksel kusur olmamasına veya çok küçük ve önemsiz kusurlar olmasına karşın bunları aşırı şekilde büyütmesi durumudur. Kendi içerisinde yüz dismorfik bozukluğu gibi türleri olan bu rahatsızlık, kişilerin sosyal ve iş yaşamlarını olumsuz olarak etkiler ve mutlaka giderilmesi gerekir.
2 – Beden Dismorfik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Beden dismorfik bozukluğu, olmayan vücut kusurlarına takıntılı hale gelme durumudur. Psikolojide algı bozukluğu olarak da tanımlanan söz konusu durumun en önemli belirtisi, ayna karşısında uzun süreler boyunca vücudun incelenmesidir. Buna ek olarak aşırı kaygı, sosyal izolasyon, diğer kişilerle kendi fiziksel özelliklerini kıyaslama ve kendini gizleme gibi belirtiler de görülür.
3 – Beden Algısı Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
Bu psikolojik rahatsızlığın nedenleri; biyolojik, sosyokültürel ve psikolojik olarak sınıflandırılır. Bunlar; genetik yatkınlık, ailede benzer vakaların olması, serotonin hormonunun beklenmeyen etkisi, düşük özgüven, mükemmeliyetçilik, geçmişte zorbalığa maruz kalma, sosyal medya ve toplumun güzellik algısı şeklinde sıralanabilir.
4 – Beden Algı Bozukluğu Kimlerde Görülür?
Erkek ve kadınlarda görülen bir durum olmasına karşın, kadınlarda daha fazla görüldüğü bilinir. Ayrıca ergenlik döneminde daha fazla ortaya çıkar. Beyinde algı bozukluğu açısından genetik yatkınlığı olanlar da öne çıkan risk gruplarındandır.
